Najczęstsze zaburzenia wymagające interwencji logopedy

Terapia logopedyczna – na czym polega?

Kiedy powinniśmy udać się na wizytę do logopedy? Skąd wiedzieć, że diagnoza logopedyczna jest konieczna dla nas lub dla naszego dziecka? Aby poprawnie udzielić odpowiedzi na te pytania, należy zrozumieć, czym zajmuje się logopeda oraz jakie sygnały powinny nas zaniepokoić.

Zacznijmy od wyjaśnienia podstawowego pojęcia, co to jest terapia logopedyczna? Jest to zespół działań podejmowany w przypadku występowania zaburzeń mowy, wad wymowy i innych dysfunkcji rozwojowych związanych z mową w celu ich zlikwidowania lub poprawy. Elementy terapii logopedycznej to: wywiad logopedyczny, obserwacja logopedyczna, badania logopedyczne i diagnoza logopedyczna. Niejednokrotnie terapia logopedyczna wymaga współpracy ze specjalistami z innych dziedzin, jak na przykład psycholog, laryngolog czy ortodonta. Podejmowane przez logopedę działania terapeutyczne i ćwiczenia logopedyczne podczas sesji, a także w domu pozwalają przywrócić prawidłowe funkcje wymowy, zniwelować wady wymowy, a także zlikwidować część zaburzeń mowy, poprawiając jakość życia danej osoby. Wady i zaburzenia mowy u dzieci i dorosłych wpływają bezpośrednio na komfort i jakość życia, powodując problemy w nauce, w szkole i pracy zawodowej, a także w życiu społecznym. W ostatnich latach obserwuje się ciągły wzrost liczby osób wymagających terapii logopedycznej, zarówno dzieci, młodzieży jak i osób dorosłych. Kiedy iść do logopedy? Poznajmy najbardziej powszechne zaburzenia mowy.

Zaburzenia, w których wymagana jest interwencja logopedy

Głównym narzędziem pracy logopedów jest wspomniana terapia logopedyczna. Szczegółowy plan terapii logopedycznej dostosowany jest do wieku, problemów i predyspozycji, a także indywidualnych potrzeb danej osoby. W zależności od etapu rozwoju lub przebytych chorób – każda terapia wygląda inaczej i ma inne cele. Aby właściwie rozpoznać problem i jego podłoże należy poznać często pojawiające się zaburzenia językowe, w przypadku których wizyta u logopedy jest konieczna zarówno w przypadku dzieci jak i osób dorosłych.

Dysfonia

Dysfonia to bardzo szerokie pojęcie, które obejmuje różne zmiany we właściwościach głosu. Może być to  chrypka, lub obniżenie głosu spowodowane problemami z krtanią czy strunami głosowymi. Mogą być to również problemy związane ze złymi nawykami wymowy lub nadmiernym wysiłkiem podczas mówienia. Czasami dysfonia przyjmuje postać zaburzeń barwy głosu, a nawet bezgłos, występujący najczęściej na tle psychogennym. Do rozpoznania przyczyn i odpowiedzi na pytanie, czy to jest dysfonia trzeba zatem wielu badań i konsultacji z kilkoma specjalistami.

Dyzartria

Zaburzenie to występuje w przebiegu chorób neurologicznych. Charakteryzuje się występowaniem trudności w koordynacji lub aktywacji mięśni mowy niezbędnych do prawidłowej artykulacji słów, lub fraz. Jakie są objawy dyzartrii? Zwykle objawia się spowolnieniem mowy, bełkotaniem i nieprzyjemnym głosem, który wynika z problemów związanych z właściwą modulacją dźwięku. Dyzartria występuje czasowo lub w przypadku poważnych urazów może na stałe zmienić sposób wymowy.

Dyslalia

Co to jest dyslalia? To dość ogólne pojęcie i jedna z najpopularniejszych wad wymowy pojawiających się u dzieci. Objawia się trudnościami w wymawianiu pewnych głosek lub grup głosek. Typowe objawy dyslalii są również częścią etapów prawidłowego rozwoju mowy we wczesnym dzieciństwie. Problem pojawia się, gdy objawy dyslalii utrzymują się powyżej 4 roku życia, w takich przypadkach można mówić o zaburzeniu i wizyta u logopedy jest konieczna.

Jąkanie

Jąkanie jest zaburzeniem, które wpływa na płynność werbalną i rytm mowy, objawiający się przerywaniem mowy nagłymi pauzami lub uniemożliwianiem płynnego wypowiedzenia słów poprzez powtarzanie głosek. Zaburzenie to może wywołać u niektórych problemy społeczne, wpływać na wyniki w nauce, relacje, czy pracę zawodową. Jeśli przyczyna jąkania nie jest neurologiczna i pojawia się jąkanie u dziecka, wczesna konsultacja logopedyczna jest niezwykle istotna, aby zaburzenie nie stało się przewlekłe.

Hiperleksja

Co to jest hiperleksja? To zjawisko, które pojawia się w dzieciństwie i polega na wczesnym rozwoju umiejętności szybkiego czytania i jednoczesnymi problemami z komunikacją. Hiperlaksję można interpretować jako odwrotność dysleksji, gdzie to właśnie z czytaniem i pisaniem pojawiają się problemy, a komunikacja jest poprawna. Często pojawia się jako zaburzenie współwystępujące w przypadku autyzmu, dlatego nawet jeśli nie towarzyszy mu żadna inna zauważalna wada w jakimkolwiek innym obszarze rozwoju mowy, wskazana jest wizyta u logopedy w celu dogłębnego zbadania i zdiagnozowania problemu.

Dysleksja

Dysleksja to trudności pojawiające się w trakcie nauki czytania i pisania. Występuje stosunkowo często, w różnych stopniach nasilenia. Dysleksja u dzieci widoczna jest w szkole, dlatego często informują o problemach nauczyciele. Przy pojawieniu się pierwszych sygnałów ważna jest jak najszybsza ingerencja logopedy, aby trudności związane z dysleksją nie wpłynęły poważnie na naukę i nie powodowały problemów w szkole. Diagnoza dysleksji jest ważną informacją dla nauczycieli, dlatego warto zadbać o opinię specjalisty, jeżeli dziecko cierpli na ten problem.

Dysortografia

Co to jest dysortografia? Są to problemy z poprawnym zapisywaniem wyrazów, stosując powszechne zasady ortograficzne. Objawy dysortografii to pojawiające się nagminnie w wyrazach błędy ortograficzne w dysgrafii nie polegają na nieopanowaniu materiałów i nauczeniu się tych zasad, ale na zakłóceniach percepcjo wzrokowo-słuchowej. Pismo dzieci z dysortografią jest nieczytelne i często nieregularne. Zaburzenie to jest ciężkie do zdiagnozowania, ponieważ może mieć wiele przyczyn i nie można wykluczyć, że głównym powodem jego pojawienia się trudności jest niewłaściwe środowisko wychowawcze.

Dysgrafia

Dysgrafia to problem równie popularny wśród dzieci uczęszczających do szkół jak dysortografia i dysleksja. To pojęcie, które określa problemy z pisaniem w sposób zrozumiały i w przeciwieństwie do dysortografii obejmuje psychomotoryczne problemy ruchu ramienia lub dłoni, którą pisze dziecko. Pismo jest trudne do rozczytania, litery nieregularne, niemieszczące się w wyznaczonych liniach. Podobnie jak w przypadku dysortografii i dysleksji jest kilka przyczyn pojawienia się tego zaburzenia, od uszkodzenia części mózgowia, przez anomalie psychoruchowe, aż po zaniedbania w edukacji dziecka. Diagnoza logopedyczna pozwoli wdrożyć skuteczną terapię.

Agrafia

Co to jest agrafia? Jest bardzo podobna do dysgrafii, ale w tym przypadku przyczyną utraty umiejętności pisania jest uszkodzenie lub zaburzenie mózgu (uszkodzenie nabyte), więc jest bardzo prawdopodobne, że pojawi się wraz z innymi zaburzeniami.

Dysglosia

Dysglosia jest bardzo podobna do dyslalii i objawia się również poprzez zmiany przy próbie wymówienia fonemów. W odróżnieniu od dyslalii, w tym przypadku na zniekształcenie dźwięków mowy lub problem z ich wytwarzaniem ma wpływ nieprawidłowa budowa narządów mowy, jak na przykład nieprawidłowości zgryzu, rozszczep podniebienia. Przykładem takiej anomalii jest ankyloglosja, czyli krótkie wędzidełko.

Dysfazja

Co to jest dysfazja? Jest zaburzeniem mowy, wynikającym z uszkodzenia okolic mózgu, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju mowy. Dysfazja wpływa na proces rozwoju umiejętności mówienia i rozumienia. Czasami jednocześnie na oba obszary, a czasami częściowo - na jeden z nich. Dysfazja może pojawić się na przykład w wyniku urazu, co u dziecka, które wcześniej nie wykazywało problemów z zaburzeniami mowy, może je spowodować lub nawet czasowo zatrzymać mowę.

Afazja

Afazja jest bardzo podobna do dysfazji, ale jej objawy są bardziej wyraźne i dotkliwsze, prawie zawsze wpływając na mowę i rozumienie. Afazja spowodowana jest urazem mózgu, podobnie jak dysfazja. Może mieć różne postacie, tym samym stosowane są różne metody leczenia.

Zaburzenia mowy - jak leczyć i jak postępować w przypadku zaburzeń mowy?

Leczenie zaburzeń mowy musi być indywidualnie dobrane do problemu, jaki posiada dana osoba. W przeciwieństwie do niewielkich wad wymowy i popularnych problemów, z jakimi spotykamy się na różnych etapach rozwoju – problemy z wymową u dzieci i dorosłych mające podłoże psychologiczne, neurologiczne czy logopedyczne musi być leczone odpowiednio opracowaną przez specjalistę terapią. Fundamentalną częścią tej terapii logopedycznej, oprócz regularnych wizyt u logopedy jest ciężka praca osoby, która boryka się z danym zaburzeniem oraz w przypadku dziecka – rodziny. Dziecko nie jest w stanie zadbać o swój prawidłowy rozwój, więc podobnie jak we wszystkich innych dziedzinach życia w terapii logopedycznej rola zaangażowanego rodzica jest bezcenna. Świadomy swojej roli rodzic może znacząco wpłynąć na poprawę wymowy swojego dziecka poprzez zalecone przez logopedę systematyczne ćwiczenia logopedyczne i zachęcanie do samodzielnej pracy. Sprawdź Jak ćwiczyć z dzieckiem w domu - łatwe ćwiczenia logopedyczne.

Zrównoważona i odpowiednio opracowana terapia logopedyczna dla dorosłych nauczy właściwych nawyków, skoryguje błędy w zakresie oddechu czy właściwej artykulacji oraz nakieruje na proste ćwiczenia logopedyczne, które przyczynią się do znaczącej poprawy wymowy.

Logopeda dla dzieci

Dostosuje swoje działania do wieku i poziomu rozwoju dziecka, biorąc pod uwagę ewentualne choroby i problemy psychoruchowe. Możliwości każdego dziecka są inne, dlatego właściwie opracowana terapia logopedyczna, skoncentrowanie się na grach i zabawach ułatwi dziecku nabywanie umiejętności niezbędnych do poprawy jego zdolności mowy.

Wizyta u logopedy jest niezbędna we wszystkich omówionych powyżej przypadkach, aby poprawić komfort życia pacjenta i pozwolić mu osiąganie wyznaczonych celów bez barier w zakresie wad wymowy. Warto pamiętać, że im szybsza reakcja i wdrożone leczenie logopedyczne, tym większa szansa na poprawę, a nawet całkowite pozbycie się problemów z zburzeniami lub wadami wymowy. Dzięki systematycznej pracy z logopedą nie tylko wyleczysz się lub zniwelujesz zaburzenia i wady wymowy, ale wpłynie ona  także na poprawę samopoczucia i odzyskanie pewności siebie.