Jak ćwiczyć z dzieckiem w domu - łatwe ćwiczenia logopedyczne

Jak ćwiczyć z dzieckiem w domu?

Problemy związane z nieprawidłowym rozwojem mowy u dziecka są różne. Mogą być związane z nieprawidłową budową anatomiczną narządu mowy, niedosłuchem, wadami wymowy czy złymi nawykami. Większość z nich skutkuje nieprawidłową artykulacją słów, problemem z byciem rozumianym przez otoczenie oraz w następstwie problemami z nauką. Warto więc obserwować dziecko już od najmłodszych lat i reagować jak tylko pojawią się sygnały ostrzegawcze. Czasami wystarczą łatwe ćwiczenia logopedyczne, które bez problemu możemy realizować z dzieckiem w domu. Ćwiczenia te są ciekawe, angażujące i dzieci chętnie je wykonują, a rodzice mogą być spokojni, że prawidłowa wymowa u dzieci jest pod kontrolą. Wiele z tych ćwiczeń można wdrożyć nawet u bardzo małych dzieci i na wczesnym etapie ich rozwoju skutecznie wyeliminować problemy związane z nieprawidłową wymową i innymi zaburzeniami mowy.

Najczęściej obserwowane wady wymowy u dzieci są to: jąkanie, dyslalia, afazja i dyzartria. Bywają również psychogenne zaburzenia mowy, takie jak nerwica, autyzm czy zespół deficytu uwagi. Dlatego tak ważne jest udanie się do logopedy, jak tylko rodzic zauważy sygnał, który może zapowiadać problemy z rozwojem mowy. Jakie sygnały powinny zaniepokoić rodzica? Dowiesz się więcej w tym artykule: Kiedy iść z dzieckiem do logopedy? Porady i wskazówki.

Na szczęście w dużej części zauważane przez rodziców problemy z wymową u dzieci udaje się rozwiązać na wczesnym etapie poprzez regularne i proste ćwiczenia logopedyczne. Bez względu na to, czy wada, jaką posiada Twoje dziecko, wymaga systematycznych wizyt u logopedy i ćwiczeń pod okiem specjalisty, czy otrzymałeś wskazówki do ćwiczeń w domu – rola rodzica w procesie terapeutycznym jest niezwykle istotna.  Jeżeli zależy nam na trwałych i szybszych rezultatach zaangażowanie rodzica w zalecenia specjalisty i intensywne ćwiczenia logopedyczne dla dzieci są obowiązkowe. Wspólny czas spędzony na ćwiczeniach wpłynie pozytywnie nie tylko na poprawę mowy, ale również na więź rodzica z dzieckiem. Najważniejszymi elementami składającymi się na proces mówienia jest oddychanie, fonacja i artykulacja. Te trzy elementy odpowiednio wyćwiczone pozwolą na prawidłowy rozwój mowy dziecka. Jak więc ćwiczyć z dzieckiem w domu? Poniżej przedstawię łatwe ćwiczenia logopedyczne, które rodzic może wykorzystywać naprzemienne do pracy w domu.

1) Ćwiczenia oddechowe

Ćwiczenia oddechowe są idealnymi ćwiczeniami do wstępnej interwencji logopedycznej. Wczesna interwencja logopedyczna jest bardzo ważna, a ćwiczenia te są łatwe, przyjemne i mają szerokie zastosowanie. To powtarzalne czynności przeplatane dźwiękami. Ćwiczenia logopedyczne oddechowe mają na celu wypracowanie prawidłowego toru oddechowego poprzez powtarzanie czynności, wykorzystując rytm oraz ćwicząc obszar ustno-twarzowy: język, usta, policzki i podniebienie. Proste ćwiczenia logopedyczne oddechowe korygują niektóre nieneurologiczne i drobne wady wymowy u dzieci.

Proste ćwiczenia oddechowe:

• wdech ustami i wydech przez nos
• wdech nosem i wydech ustami
• wdech i wydech przez nos i usta z zatrzymywaniem powietrza w policzkach
• dmuchanie balona
• gwizdanie od najcichszego do najgłośniejszego
• dmuchanie baniek mydlanych słomką
• naśladowanie dźwięków: wiatru, morza, spadających skał, deszczu
• wąchanie „kwiatków”, różnych pachnących przedmiotów jak mydełka czy pudełka po perfumach
• dmuchanie słomką do szklanki z wodą – robienie bąbelków
• dmuchanie wiatraczka
• dmuchanie na płomień świecy, tak aby go nie zgasić
• dmuchanie łódeczek na wodzie
• przesuwanie przedmiotów na stole dmuchając w nie słomką
• przenoszenie kawałków kartki, piórek lub płatków śniadaniowych za pomocą słomki poprzez zasysanie powietrza

2) Ćwiczenia fonacyjne

Ćwiczenia fonacyjne, zwane też ćwiczeniami głosowymi to nic innego jak ćwiczenia poprawnej emisji głosu dla dzieci, czyli umiejętnego kontrolowania siły i wysokości głosu, aby osiągnąć pełne i poprawne brzmienie. Takie ćwiczenia logopedyczne dla maluchów są ciekawą zabawą i uczą prawidłowych nawyków fonacyjnych. Wypracowane, prawidłowe i zdrowe techniki emisji głosu zniwelują nadmierne napięcie mięśni krtani i gardła oraz nauczą dziecko prawidłowo wymawiać głoski, spółgłoski i samogłoski.

Przykładowe ćwiczenia fonacyjne:

• wierszyki dźwiękonaśladowcze
• mówienie krótkiego zdania rozpoczynając szeptem i stopniowo coraz głośniej, aż do krzyku
• naśladowanie dźwięków zwierząt: wąż, kot, pies, krowa, dzięcioł
• naśladowanie dźwięków natury: deszcz (kap-kap), trąbka (tu-tu-ru-tu-tu),
• mówienie wyrazów sylabami wybijając rytm
• wymawianie samogłosek najpierw osobno (a-a-a-a-a-a), później płynnie (aaaaaa)

3) Ćwiczenia słuchu fonematycznego

Słuch fonematyczny, nazywany również fonemowym to jeden z kilku rodzajów słuchu, jakie podsiadamy. Ma ogromny wpływ na prawidłowy rozwój mowy dziecka, umiejętność nauki czytania i pisania. Czym jest słuch fonematyczny? Prawidłowo rozwinięty słuch fonematyczny pozwala na odróżnianie poszczególnych dźwięków i prawidłowe rozróżnianie głosek dźwięcznych i bezdźwięcznych. Ułatwia rozróżnianie podobnie brzmiących wyrazów. To ten rodzaj słuchu, który wpływa na umiejętność dzielenia wyrazów na sylaby czy głoski. Słuch fonematyczny zaczyna kształtować się u dzieci między pierwszym a drugim rokiem życia i w okolicach 6-7 lat jest już w pełni wykształconym zmysłem. Wpływ na słuch fizjologiczny często ma genetyka lub różnego rodzaju choroby czy zaburzenia, natomiast jeżeli słuch fizjologiczny jest w pełni sprawny, słuch fonemowy można poprawić i rozwijać poprzez proste ćwiczenia. Dzieci, które mają prawidłowo wykształcony słuch fonematyczny, będą miały mniej trudności z nauką czytania i pisania. Poznaj proste ćwiczenia logopedyczne na ten obszar.

Przykładowe ćwiczenia słuchowe:

• słuchanie ciszy – dziecko w ciszy wsłuchuje się w otaczające go dźwięki: śmiech dzieci na podwórku, szum wiatru za oknem, stukanie deszczu itd. następnie nazywa dźwięki, jakie usłyszało lub próbuje je naśladować
• naśladowanie głosów – rodzic naśladuje różne głosy wydawane przez zwierzęta lub przedmioty: wąż, kot, pies, zegar, czajnik – dziecko ma za zadanie odgadnąć, jaki to dźwięk, następnie samo naśladuje ten dźwięk.
• zgadywanie dźwięków – dziecko ma zawiązane oczy i jego zadaniem jest odgadnięcie pochodzenia znanego mu dźwięku, np. upadających kluczy, monet w kieszeni, rozdzieranego papieru, szeleszczącej reklamówki. Dziecko nazywa dźwięk, może również spróbować go naśladować.
• różnicowanie dźwięków długich i krótkich – rodzic za pomocą gwizdka lub własnych umiejętności prezentuje naprzemiennie dźwięki długie i krótkie. Zadaniem dziecka jest zasygnalizowanie, jaki dźwięk słyszy: jeżeli długi podnosi obie ręce do góry, jeżeli krótki – jedną rękę.
• wyodrębnianie sylaby na początku wyrazu - pokazujemy dziecku różne przedmioty rozpoczynające się od takiej samej sylaby, dziecko nazywa te przedmioty, powtarzamy ich nazwy kilkukrotnie i zadaniem dziecka jest odpowiedzieć jaka sylaba łączy te wyrazy.
• wyodrębnianie sylaby na końcu wyrazu – rodzic ustala sylabę na końcu wyrazu, na którą dziecko będzie musiało zareagować klaśnięciem, np. „ko”. Następnie wymienia różne wyrazy, a zadaniem dziecka jest klasnąć kiedy usłyszy wyraz z ostatnią ustaloną sylabą.
• wyróżnianie wyrazów w zdaniu – przydadzą się ziarenka grochu, zapałki lub klocki. Rodzic mówi dowolne zdanie, a zadaniem dziecka jest przygotowanie tylu ziarenek, ile wyrazów w zdaniu usłyszało.

4) Ćwiczenia usprawniające narządy artykulacyjne

Ćwiczenia na wyraźną wymowę dla dzieci są niezwykle istotne. Od prawidłowych funkcji i sprawności aparatu artykulacyjnego zależy to, jak wyraźne są nasze wypowiedzi. Prawidłowe ułożenie warg i języka, właściwe poruszanie żuchwy i podniebienia miękkiego to czynniki wpływające na sposób i jakość wymawianych dźwięków. Tak samo ważne są nieruchome narządy artykulacyjne: podniebienie twarde, zęby oraz dziąsła. Zdarza się, że nieprawidłowy rozwój nieruchomych narządów artykulacyjnych wpływa na problemy z wymową. W takim przypadku należy udać się do odpowiedniego specjalisty, który skoryguje te wady u dziecka. Jakie ćwiczenia logopedyczne dla dzieci pomagają usprawniać narządy artykulacyjne? Sprawdź poniżej.

Przykładowe ćwiczenia artykulacyjne:

• udawanie konia – parskanie, kląskanie
• naśladowanie stanów emocjonalnych: radość (uśmiechnięta buzia), smutek (smutna buzia), zdziwienie (mocno rozwarte usta), strach (lekko rozwarte usta) naprzemiennie.
• przytrzymanie wąskiego przedmiotu, np. słomki lub kredki pod nosem przy pomocy górnej wargi
• balonik - nadymanie policzków, przy zaciśniętych wargach – im więcej powietrza, tym lepiej
• liczenie zębów u góry i na dole językiem
• dokładne zlizywanie z warg miodu lub dżemu
• ćwiczenie żuchwy – poruszanie dolnymi zębami po górnej wardze i górnymi zębami po dolnej
• naśladowanie żucia gumy
• naśladowanie dźwięków pojazdów poprzez wibrację warg – najlepiej naśladować rodzica
• udawanie chrapiącego niedźwiedzia
• czyszczenie buzi językiem – dziecko przesuwa język okrężnym ruchem między wargami a dziąsłami, zataczając kółko – naprzemiennie, raz w prawą stronę, a raz w lewą.

Logorytmika

Ćwiczenia logopedyczne w domu powinny być ciekawym i angażującym zajęciem, aby dziecko nie zraziło się do nich i było otwarte na współpracę. Ciekawą alternatywą dla opisanych powyżej ćwiczeń logopedycznych jest logorytmika. Co to jest logorytmika? To połączenie typowej terapii logopedycznej z rytmiką – uwielbianą przez wszystkie dzieci. Połączenie ćwiczeń z muzyką i rytmem wpływa pozytywnie nie tylko na poprawę wymowy, ale problemy ze słuchem u dzieci,  rozwija zdolności ruchowe oraz ogólny rozwój i samopoczucie dziecka. Muzyka jest doskonałym urozmaiceniem tradycyjnych ćwiczeń, które w większości wykonuje się w ciszy i skupieniu.

Zabawy logorytmiczne w domu:

• natężenie dźwięku – rodzic wytwarza dźwięki o różnym stopniu głośności, naprzemiennie ciche, głośniejsze, najgłośniejsze. Może być to instrument, który posiadamy w domu lub nawet telewizor. Dziecko naśladuje głośność dźwięku za pomocą ruchów. Kiedy dźwięk jest cichy, dziecko kuca i stopniowo wstaje, podskakując gdy dźwięk jest najsilniejszy
• zabawa w kałuże – na podłodze kładziemy trzy niewielkie dywaniki lub tacki, w odległościach możliwych do przejścia przez dziecko, które będą kałużami. Dziecko przeskakuje z jednej kałuży do drugiej w tempie muzyki, którą aktualnie słyszy – jeżeli jest szybka – szybko, jak zwalnia – wolno. Dla urozmaicenia można skakać obunóż lub przeskakiwać naprzemiennie prawą, lub lewą nogą.
• korzystanie z filmików do logorytmiki dostępnych online – jest wiele filmików pomagających w zajęciach z logorytmiki dostępnych bezpłatnie online, z których można korzystać, aby urozmaicić dziecku codzienne ćwiczenia z rodzicem

Poznałeś już kreatywne ćwiczenia logopedyczne które pokocha Twoje dziecko. Powyższe ćwiczenia logopedyczne dla dzieci możesz wykonywać ze swoim dzieckiem w domu w łatwy i przyjemny sposób. Pamiętaj o tym, że częstotliwość i rodzaj ćwiczeń logopedycznych w przypadku zdiagnozowanych przez logopedę zaburzeń lub wad wymowy powinna być ustalona przez specjalistę. Jeżeli jednak Twoje dziecko lubi wspólnie spędzony z rodzicem czas przy zabawach korygujących wymowę, korzystaj z nich, a zagwarantujesz swojemu dziecku prawidłowy rozwój mowy i zminimalizujesz ryzyko pojawienia się problemów z wymową podczas kolejnych etapów rozwoju dziecka.