Metody i techniki stosowane w terapii logopedycznej

Terapia logopedyczna – etapy, metody i techniki

Całkiem możliwe, że osobiście spotkaliśmy się z tym specjalistą, będąc dzieckiem. Często słyszymy o logopedzie na etapie przedszkolnym i wczesnoszkolnym naszych dzieci lub dzieci z otoczenia. Kim jest logopeda? Czym się zajmuje i jak może nam pomóc?

Kim jest logopeda?

Logopeda to specjalista zajmujący się diagnozą, stymulacją rozwoju mowy, profilaktyką oraz terapią zaburzeń i wad wymowy zarówno u dzieci jak i dorosłych. Praca logopedy łączy w sobie elementy specjalizacji kilku zawodów: pedagogiki, psychologii i medycyny. Logopeda diagnozuje problem i poprzez indywidualnie dostosowaną do zaburzenia terapię logopedyczną pomaga walczyć z jej objawami wykorzystującą różne metody i techniki.

W zakresie działań logopedy są takie obszary, jak:

• mowa: problemy z mówieniem, wady wymowy, artykulacja, apraksja mowy, dyzartria, zaburzenia płynności mowy (giełkot, jąkanie itp.) i inne
• głos: prawidłowe oddychanie, prawidłowa emisja głosu, dykcja, dysfonia, afonia itp.
• komunikacja (rozumienie i komunikowanie): fonetyka, opóźnienia rozwoju mowy, specyficzne zaburzenie językowe wynikające z chorób, jak np. autyzm, dysleksja, dygrafia, dysortografia, afazja itp.
• obszar poznawczy: osłabienie pamięci słuchowo-werbalnej, deficyt uwagi i zdolności myślenia abstrakcyjnego, obniżenie tempa i jakości pracy umysłowej, obniżenie sprawności motorycznej
• połykanie/jedzenie: przeżuwanie, połykanie, ssanie, itp.
• słuch: trudności w mówieniu wynikające z niedosłuchu, ubytku słuchu, wieku i chorób wpływających na słuch

Zadaniem logopedy jest na bazie zdobytej wiedzy z wielu dziedzin nauki i doświadczenia zdiagnozować pacjenta i wdrożenie odpowiedniej terapii logopedycznej. Ważne jest przy tym, aby konsultacja logopedyczna odbyła się, jak tylko pojawią się niepokojące sygnały, mogące świadczyć o problemach z zakresu rozwoju mowy. Jakie sygnały powinny zaniepokoić? Dowiedz się więcej w artykule: Kiedy iść z dzieckiem do logopedy - porady i wskazówki.

Pierwsza wizyta u logopedy – jak się do niej przygotować?

Pierwsza wizyta u specjalisty może budzić pewnie obawy zarówno u rodzica jak i u dziecka. Zupełnie niepotrzebnie. Wizyta u logopedy nie jest nieprzyjemna, ani bolesna. Aby rozwiać wszelkie obawy, dowiedz się, jak wygląda pierwsza wizyta u logopedy i jak się do niej przygotować.

Na pierwszej wizycie przeprowadza się wstępny wywiad logopedyczny w celu poznania konkretnego przypadku i serię badań w przyjemnej dla dziecka formie, aby móc postawić wstępną diagnozę logopedyczną. Na tej podstawie ocenia się indywidualne potrzeby względem leczenia logopedycznego i proponuje rodzaj oraz formę terapii. Do ustalenia skutecznej terapii logopedycznej trafna diagnoza jest niezbędna. W tym celu logopeda podczas różnych aktywności i obserwacji dziecka stara się dostrzec zarówno problemy z wymową u dziecka, jak i ich podłoże. Badanie logopedyczne przebiega w formie przyjemnych zadań i zabawy angażującej dziecko. Każde dziecko jest inne i nie wszystkie będą równie chętne do współpracy, szczególnie na początku. Wato więc przed wizytą opowiedzieć dziecku, na czym polega badanie i jak pracuje logopeda oraz z czym może pomóc. Rodzic również powinien przygotować się, aby w pełni skorzystać z wizyty. Dobrze, aby posiadał ze sobą wszelką istotną dokumentację medyczną dziecka oraz przygotował sobie pytania. Ciężko przewidzieć przebieg wizyty logopedycznej i reakcję dziecka, dlatego warto przygotować sobie najważniejsze informacje o dziecku, jego objawach, a także pytanie, jakie mamy do logopedy.

Diagnoza logopedyczna

Pierwsza wizyta u logopedy nazywana jest często wizytą diagnostyczną. Przeprowadzone przez logopedę badania i obserwacja logopedyczna dziecka podczas ćwiczeń i zleconych aktywności, pozwala specjaliście na postawienie wstępnej diagnozy i zaplanowaniu skutecznej dla danego przypadku terapii. To na tej wizycie rodzicom przedstawiane są wnioski z odbytych badań. Logopeda zwraca uwagę na obszary potencjalnych zagrożeń w rozwoju mowy i proponuje formę dalszej współpracy lub ewentualną terapię logopedyczną. W niektórych przypadkach dalsze leczenie logopedyczne może okazać się koniecznie – wtedy regularne wizyty i ćwiczenia z logopedą planowane są w sposób indywidualny w zależności od potrzeby dziecka. Jeżeli wada wymowy u dziecka jest niewielka, a szansa na jej skorygowanie w środowisku domowym duża, logopeda przekazuje wskazówki do pracy z dzieckiem w domu i może wyznaczyć wizytę monitorującą za pewien czas. Jak ćwiczyć z dzieckiem w domu? Poznaj proste ćwiczenia logopedyczne: Jak ćwiczyć z dzieckiem w domu - łatwe ćwiczenia logopedyczne.

Metody leczenia

Mając diagnozę, logopeda może rozpocząć terapię logopedyczną. Jest wiele metod i technik stosowanych w terapii logopedycznej. W leczeniu logopedycznym bardzo rzadko stosuje się tylko jedną metodę, ponieważ działania korekcyjne powinny być jak najbardziej kompleksowe. Najważniejszymi czynnikami, które logopedzi biorą pod uwagę, dostosowując metodę leczenia są:

• rodzaj wady wymowy lub zaburzenia mowy
• wiek pacjenta
• możliwości ruchowe i intelektualne pacjenta
• choroby współistniejące

Wybór odpowiedniej metody leczenia logopedycznego lub metod terapeutycznych ma zasadniczy wpływ na rezultaty terapii logopedycznej.  Choroby współistniejące pacjenta są bardzo istotne. Całkiem inaczej wygląda terapia logopedyczna dziecka z zespołem downa i  terapia logopedyczna dziecka z autyzmem.

Wśród podstawowych metod pracy z dzieckiem wyróżnia się:

• metodę wzrokową
• metodę słuchową
• metodę słuchowo – wzrokową, czasami również dotykową
• metodę mechaniczną
• metodę uwrażliwiania miejsc artykulacyjnych
• metodę usprawniania narządów mowy
• metodą czuciową
• metodę wyjaśniania
• metodę przekształceń artykulacyjnych

Bez względu na wybraną przez logopedę metodę najważniejszymi czynnikami w terapii logopedycznej jest regularność i duża ilość ćwiczeń, dlatego też rodzic musi wykonywać łatwe ćwiczenia logopedyczne dla dziecka również w domu.

Terapia logopedyczna online - zalety terapii online w logopedii

W ostatnim czasie sytuacja związana z COVID-19 zmusiła większość populacji do ograniczenia przemieszczania się i w miarę możliwości do zdalnej współpracy. Takie zmiany zaszły w wielu firmach, przedsiębiorstwach, szkołach i uczelniach, jak również w opiece medycznej. Terapia logopedyczna w czasie pandemii również musiała odnaleźć się w nowej rzeczywistości, chociaż zdalna terapia logopedyczna online była praktykowana przez wielu specjalistów już od dawna.

Czy terapia logopedyczna online jest skuteczna? Jak przebiega i czy sprawdza się u wszystkich pacjentów? Logopeda online ma obowiązek przestrzegać tych samych zasad etycznych i zawodowych, co podczas terapii w gabinecie. Znacząco różni się jednak przebieg terapii, więc trzeba ją odpowiednio zaplanować. Zarówno w zakresie sprzętu i oprogramowania jak i odpowiednich warunków do swobodnej pracy z pacjentem.

Nie warto umniejszać terapii logopedycznej online, kierując się często negatywnymi doświadczeniami z innych wizyt zdalnych w zakresie opieki medycznej. Różni się ona znacząco, ponieważ w przypadku terapii logopedycznej niezwykle istotna jest regularność i systematyczność. Terapia logopedyczna w czasie pandemii pozwoliła wielu osobom na kontynuowanie terapii mimo obowiązujących obostrzeń. Brak systematyczności w przypadku niektórych wad i zaburzeń może powodować zatrzymanie podstępu, a nawet cofnięcie osiągniętych już rezultatów. Z tego i kilku innych powodów terapia logopedyczna online ma wielu zwolenników i istnieją niezbite dowody przemawiające na jej korzyść.

Niestety warto podkreślić, że nie we wszystkich przypadkach pacjenci będą mogli skorzystać z usługi logopedycznej online. Dużo zależy od konkretnego przypadku, zdolności fizycznych i poznawczych, rodzaju wady wymowy lub zaburzenia i fazy terapeutycznej.

Poniżej przedstawione są zalety terapii logopedycznej online, które warto poznać bez względu na to, czy analizujemy tego typu terapię ze względu na sytuację pandemiczną, czy z innych powodów.

1. Bezpieczeństwo i wygoda

Poza oczywistym bezpieczeństwem zdrowotnym, jakie gwarantuje terapia logopedyczna online, przebywanie w domu zapewnia pacjentowi i jego rodzinie w pełni komfortowe warunki. W tym aspekcie warto uwzględnić pacjentów o ograniczonej sprawności ruchowej lub mających trudności z dojazdem do kliniki. Może być to dla takich osób doskonała alternatywa dla tradycyjnej terapii logopedycznej. Istotna jest również oszczędność czasu, którego nie trzeba marnować na nierzadko dalekie dojazdy.

2. Regularna terapia logopedyczna

Jak wspomniano powyżej, pojawiają się sytuacje, w których z przyczyn niezależnych od pacjenta i logopedy terapia może zostać przerwana. Taką sytuacją była na przykład pandemia COVID-19. Terapia logopedyczna w czasie pandemii w wielu przypadkach gwarantuje ciągłość terapii, a jeżeli nie jest to możliwe przynajmniej pozostawanie w stałym kontakcie z logopedą, który jest w stanie nakierować rodziców dziecka na odpowiednie działania, aby nie zaprzepaścić dotychczasowych rezultatów terapii.

3. Urozmaicona i ciekawa terapia

Wbrew pozorom terapia logopedyczna online daje wiele możliwości urozmaicenia zajęć. Dobrze wyszkolony specjalista wie jak prowadzić terapię logopedyczną online i potrafi korzystać z wielu źródeł, przeplatać wiele metod i korzystać z możliwości, jakie dają nowoczesne technologie. Dobrze dobrane, spersonalizowane narzędzia w terapii logopedycznej online uatrakcyjniają dotychczas znaną dziecku terapię. Materiały oraz zadania uwzględniające indywidualne potrzeby terapeutyczne pacjenta mogą być również przydatne dla rodzica do ćwiczeń w domu.

4. Motywacja i koncentracja uwagi

Media audiowizualne zwiększają motywację dzieci i młodzieży do ćwiczeń, a w niektórych przypadkach  nawet zwiększają koncentrację uwagi. Atrakcyjne dźwiękowo i wizualnie ćwiczenia logopedyczne angażują pacjenta i zwiększają jego motywację, która jest kluczowym czynnikiem skuteczności leczenia.

5. Zaangażowanie rodziny

Terapia logopedyczna online w środowisku domowym z reguły angażuje do pomocy rodziców, a czasami również rodzeństwo. Wpływa to na świadomość rodziny dotyczącą działania terapii i jej przebiegu oraz pomaga im się zaangażować, przy okazji ucząc samodzielnej pracy z dzieckiem poza sesjami z logopedą.

Wykorzystanie terapii online w logopedii wzrosło w ostatnim czasie z powodu pandemii COVID-19, ale nie tylko z tego powodu taki rodzaj terapii może być odpowiedni dla niektórych osób i skuteczny w pewnych życiowych sytuacjach. Istnieją dowody porównujące postępy dzieci, które korzystają z terapii tradycyjnej, a dziećmi korzystającymi z terapii online, w których nie stwierdzono istotnych różnic, a nawet w tym drugim przypadku wykazano wysoki stopień zadowolenia zarówno u dzieci, jak i rodziny.

Pamiętajmy jednak, że nie jest to skuteczna terapia logopedyczna dla wszystkich przypadków. Decyzja o rodzaju terapii musi być zawsze poprzedzona badaniem i diagnozą specjalisty, który dobierze odpowiedni rodzaj terapii do danego przypadku.